در سراسر جهان، اكثر افرادی كه در شهرها زندگی مي‌كنند از فعالیت بدنی كمتری برخوردارند، جمعیت جهان رو به فزونی است و اكثر افراد نسبت به گذشته از طول عمر بیشتری برخوردارند. در عین حال مردم نسبت به گذشته از غذاهای ناسالم و پر حجم استفاده مي‌كنند. بنابرین ین تركیب نامناسب (فعالیت بدنی كم و استفاده از غذاهی نا سالم) سبب افزایش غیر قابل كنترل شیوع دیابت در جهان شده است.

دیابت چیست؟

بیماری قند و یا به عبارت دیگر دیابت، بیماری مزمنی است كه در نتیجه اختلال در تولید و عملكرد انسولین در بدن به وجود مي آ‌ید.

انسولین هورمونی است كه در لوزالمعده (پانكراس) تولید مي‌شود و سلول‌ها را قادر مي‌سازد كه گلوكز را از خون گرفته و برای تولید انرژی استفاده كنند. لوزالمعده فرد مبتلا به دیابت، انسولین مورد نیاز بدن را تولید نمي‌كند (دیابت نوع 1) و یا انسولین كارایی لازم را در بدن این افراد ندارد (دیابت نوع 2).

از این رو، افراد مبتلا به دیابت نسبت به افراد غیر دیابتی نمي‌توانند از گلوكز به نحو احسن در سوخت و ساز بدنشان استفاده كنند. در نتیجه قند خون افراد به مقدار قابل ملاحظه‌ی افزایش مي‌یابد. این ”افزیش غلظت گلوكز“ یا ”افزیش قند خون“ را هیپرگلیسمی مي‌نامند.

در برآورد و تخمینی كه در سال 1985 انجام شده است مشاهده شده كه 30 میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به بیماری دیابت بودند. اما امروزه حدود 194 میلیون نفر به بیماری دیابت مبتلا هستند كه در مقایسه با 20 سال گذشته 6 برابر شده است. اگر جلوی پیشرفت این بیماری همه‌گیر گرفته نشود تا سال 2025 تعداد مبتلایان به دیابت به 333 میلیون نفر خواهد رسید.

افزایش قند خون سبب ایجاد عوارض زودرس و دیررس دیابت در بدن مي‌شود. اگر دیابت پیشگیری و درمان نشود، بسیاری از عوارض دیابت كشنده بوده و یا حداقل سبب كاهش كیفیت زندگی فرد مبتلا به دیابت و خانواده وی مي‌شود.

عوارض زودرس دیابت

1- كتواسیدوز یا كمی دیابتی: یك اختلال مربوط به سوخت و ساز است كه در اثر افزایش میزان قند خون همراه با استون ایجاد مي‌شود كه سبب گیجی، سستی و بي‌حالی، احساس تشنگی شدید، خستگی و تنگی نفس شده و همچنین در بعضی موارد با اغماء همراه است كه در صورت عدم درمان ممكن است منجر به مرگ فرد شود.

2- عفونت‌هی مكرر: هنگامی كه قند خون بالا باشد بدن نمي‌تواند در مقابل عفونت از خود عكس‌العمل نشان دهد و دفاع كند.

3- كاهش وزن: در این حالت بدن به جای مصرف گلوكز، از پروتئین‌ها و چربي‌ها استفاده كرده كه این امر باعث كاهش وزن مي‌شود.

در مواردی كه دیابت كنترل نشود عوارض دیررس ظاهر مي‌شود كه مهمترین آنها عبارتند از:

1- عارضه چشمی: كه ممكن است به نابینایی كامل ختم شود.

2- نفروپاتی(بیماری كلیه): كه ممكن است باعث از كارافتادگی كامل كلیه‌ها شود.

3- نوروپاتی (آسیب دیدگی اعصاب): در صورت همراه شدن با مشكلات گردش خون ممكن است موجب ایجاد زخم در پاها و نیز قانقاریا شود كه در نهایت به قطع عضو مي‌انجامد.

4- بیماری قلبی- عروقی: كه بر روی قلب و رگهی خونی اثر مي‌گذارد و یا ممكن است به سكته‌هی قلبی (منجر به حمله قلبی) سكته مغزی (یكی از علل اساسی ناتوانی و مرگ در افراد دیابتی) منجر شود.
 

مهمترين انواع ديابت عبارتند از:

 1- ديابت نوع يك

 2- ديابت نوع دو

 ديابت نوع 1:

كه در گذشته ”ديابت وابسته به انسولين“ ناميده مي‌شد و هر سني را دربر مي‌گيرد اما در كودكان و جوانان شايع‌تر است. بدن افراد مبتلا به ديابت نوع 1 قادر به توليد انسولين كافي نمي‌باشد. لذا، براي كنترل قند خونشان نيازمند انسولين تزريقي هستند. عدم دسترسي به انسولين در افراد مبتلا به ديابت نوع 1 موجب مرگ و مير ايشان مي‌شود.

 ديابت نوع 2:

كه در گذشته به آن ”ديابت غير وابسته به انسولين“ گفته مي‌شد. در افراد ميان سال به بالا بخصوص افراد داراي اضافه وزن، شايع است. با توجه به پديدة رو به افزايش چاقي و كم تحركي در افراد جوان، ديابت نوع 2 هميشه به انسولين نياز ندارند و غالباً مي‌توانند ديابت خود را با تغذية صحيح و كاهش وزن و فعاليت بدني كنترل نمايند. اما ممكن است به دارو نيز نياز داشته باشند. ديابت نوع 2 تقريباً 95 -90 درصد كل ديابتي‌ها را دربر مي‌گيرد.

 علائم بيماري:

شروع ديابت نوع 1 بسيار ناگهاني و ناراحت كننده است، كه مي‌تواند علائم ذيل را به دنبال داشته باشد.

1- تكرر ادرار

2- تشنگي و خشكي دهان به طور غيرطبيعي

3- خستگي مفرط يا كمبود انرژي

4- گرسنگي مداوم

5- كاهش ناگهاني وزن

6- تاري ديد

7- عفونت‌هاي مكرر

شروع ديابت نوع 2 تدريجي است بنابراين تشخيص بيماري كار بسيار دشواري است. به هر حال علائم ديابت نوع 1 بصورت خفيف‌ تر ممكن است در مبتلايان به ديابت نوع 2 نيز وجود داشته باشد.

در برخي افراد مبتلا به ديابت نوع 2 هيچ گونه علائم زودرس بيماري ديده نمي شود و ممكن است سال‌ها پس از ابتلا، تشخيص داده نشود. نيمي از اين افراد در زمان تشخيص دچار عوارض مختلف ديابت هستند.

 با وجود اينكه تاكنون ديابت درمان قطعي نيافته ولي راه‌هاي مؤثري براي كنترل آن وجود دارد. به كمك درمان‌هاي مناسب دارويي و آموزش‌هاي صحيح در كنار داشتن شيوة صحيح زندگي، يك فرد ديابتي مي‌تواند همانند ساير افراد جامعه به زندگي فعال خود ادامه و خطر ايجاد عوارض ديابت را كاهش دهد.